Kroniek van Breendonk : De Schakel en zijn voorganger Goeiendag
Een eigen krant of weekblad heeft Breendonk nooit gehad, maar in de tweede helft van de 20ste eeuw was er gedurende enkele decennia wel het maandblad De Schakel. Dat ontstond in 1954 als ‘soldatenblad’ onder de titel ‘Goeiendag’. Initiatiefnemer was de toenmalige onderpastoor Miel De Haes (1924-2006). Het eerste nummer verscheen naar aanleiding van De week van de soldaat in mei 1954 met als titel ‘Burger-soldaat’, wat ook het thema van die week was.
Goeiendag
Vanaf de tweede editie in juni 1954 kreeg het maandblad de naam Goeiendag. Het moest de band tussen de dienstplichtige miliciens in de Belgische en Duitse kazernes en het ‘thuisfront’ onderhouden. Het bevatte artikels met nieuws over Breendonk en over de Breendonkse verenigingen, lokale sportberichten, wat humor en een beetje plaatselijke geschiedenis, en anderzijds ook berichten en brieven van de miliciens. De inspiratie was uitgesproken christelijk en vele artikels moedigden de miliciens aan om ook in hun soldatenleven ver van huis een braaf en deugdzaam leven te leiden. De meeste stukken verschenen anoniem, behalve de brieven van de soldaten zelf en geregeld ook (sport)bijdragen van Louis De Wit.
Goeiendag
Vanaf de tweede editie in juni 1954 kreeg het maandblad de naam Goeiendag. Het moest de band tussen de dienstplichtige miliciens in de Belgische en Duitse kazernes en het ‘thuisfront’ onderhouden. Het bevatte artikels met nieuws over Breendonk en over de Breendonkse verenigingen, lokale sportberichten, wat humor en een beetje plaatselijke geschiedenis, en anderzijds ook berichten en brieven van de miliciens. De inspiratie was uitgesproken christelijk en vele artikels moedigden de miliciens aan om ook in hun soldatenleven ver van huis een braaf en deugdzaam leven te leiden. De meeste stukken verschenen anoniem, behalve de brieven van de soldaten zelf en geregeld ook (sport)bijdragen van Louis De Wit.
De Schakel
Na enkele jaren hield Goeiendag op te bestaan, om in 1959 een herstart te krijgen als ‘De Schakel’, onder toeziend oog van de nieuwe onderpastoor Marcel Verheyen. In de eerste helft van de jaren ’60 werd De Schakel gemaakt door onder meer de onderwijzers van de jongensschool, onder impuls van onderpastoor Frans Michiels.
In december 1966 wist die laatste Staf Vivijs (1922-2007) te strikken om hoofdredacteur te worden. Vivijs was een man met een vlotte pen en enige literaire ambitie. Hij gaf De Schakel een nieuw elan en maakte van het soldatenblad een algemeen informatiemagazine, met veel aandacht voor plaatselijk nieuws en voor het socioculturele en gemeenschapsleven in Breendonk. Bijna 20 jaar lang bleef Staf Vivijs de bezieler en stuwende kracht achter De Schakel, samen met een toegewijde vaste redactie en een groot aantal wisselende ‘freelance’ medewerkers en gelegenheidsauteurs.
Inhoud en toon
De Schakel telde gewoonlijk 40 à 50 pagina’s. Vaste rubrieken waren, naast de inhoudsopgave en het voorwoord van de hoofdredacteur, een maandelijks portret van een BB (Bekende Breendonkenaar), de dagklapper (een kroniek van grote en kleine gebeurtenissen in de gemeente), artikels over de activiteiten van de Breendonkse verenigingen, sportnieuws en een column (Schuin bekeken, van de hand van Staf Dewachter). Daarnaast verschenen ook geregeld artikels over de geschiedenis van Breendonk, meestal geschreven door Staf Vivijs zelf. Die stukken zouden later gebundeld en uitgebreid worden in het boek Brede Dunc, een bijdrage tot de geschiedenis van Breendonk, gepubliceerd naar aanleiding van de viering van 750 jaar Breendonk – 250 jaar parochie in 1981. Af en toe waren er ook bijdragen van of over uitgeweken Breendonkenaars (nationaal en internationaal). En verder ook meer algemene rubrieken, onder meer over koken, fotografie, geschiedenis, taal, tuinieren, wijn, denksport enz.
De redactionele toon van De Schakel was doorgaans neutraal en voorzichtig. Dat was een bewuste keuze. De brave en stichtelijke stijl van Goeiendag werd weliswaar losgelaten, maar De Schakel wou een blad zijn voor heel Breendonk en niemand voor het hoofd stoten. Humor kon, maar politiek, polemiek of controverse was uit den boze. Al glipte er eind jaren ’60 overeenkomstig de tijdsgeest toch al eens een licht kritisch artikel door de mazen van het net. Over de jeugd van Breendonk, over de Breendonkse ‘mentaliteit’ of over De Schakel zelf. Meestal geschreven door een of andere jonge ‘provo’, die dan door de hoofdredacteur of een andere dorpsgenoot in hetzelfde of het volgende nummer minzaam werd terechtgewezen.
Na enkele jaren hield Goeiendag op te bestaan, om in 1959 een herstart te krijgen als ‘De Schakel’, onder toeziend oog van de nieuwe onderpastoor Marcel Verheyen. In de eerste helft van de jaren ’60 werd De Schakel gemaakt door onder meer de onderwijzers van de jongensschool, onder impuls van onderpastoor Frans Michiels.
In december 1966 wist die laatste Staf Vivijs (1922-2007) te strikken om hoofdredacteur te worden. Vivijs was een man met een vlotte pen en enige literaire ambitie. Hij gaf De Schakel een nieuw elan en maakte van het soldatenblad een algemeen informatiemagazine, met veel aandacht voor plaatselijk nieuws en voor het socioculturele en gemeenschapsleven in Breendonk. Bijna 20 jaar lang bleef Staf Vivijs de bezieler en stuwende kracht achter De Schakel, samen met een toegewijde vaste redactie en een groot aantal wisselende ‘freelance’ medewerkers en gelegenheidsauteurs.
Inhoud en toon
De Schakel telde gewoonlijk 40 à 50 pagina’s. Vaste rubrieken waren, naast de inhoudsopgave en het voorwoord van de hoofdredacteur, een maandelijks portret van een BB (Bekende Breendonkenaar), de dagklapper (een kroniek van grote en kleine gebeurtenissen in de gemeente), artikels over de activiteiten van de Breendonkse verenigingen, sportnieuws en een column (Schuin bekeken, van de hand van Staf Dewachter). Daarnaast verschenen ook geregeld artikels over de geschiedenis van Breendonk, meestal geschreven door Staf Vivijs zelf. Die stukken zouden later gebundeld en uitgebreid worden in het boek Brede Dunc, een bijdrage tot de geschiedenis van Breendonk, gepubliceerd naar aanleiding van de viering van 750 jaar Breendonk – 250 jaar parochie in 1981. Af en toe waren er ook bijdragen van of over uitgeweken Breendonkenaars (nationaal en internationaal). En verder ook meer algemene rubrieken, onder meer over koken, fotografie, geschiedenis, taal, tuinieren, wijn, denksport enz.
De redactionele toon van De Schakel was doorgaans neutraal en voorzichtig. Dat was een bewuste keuze. De brave en stichtelijke stijl van Goeiendag werd weliswaar losgelaten, maar De Schakel wou een blad zijn voor heel Breendonk en niemand voor het hoofd stoten. Humor kon, maar politiek, polemiek of controverse was uit den boze. Al glipte er eind jaren ’60 overeenkomstig de tijdsgeest toch al eens een licht kritisch artikel door de mazen van het net. Over de jeugd van Breendonk, over de Breendonkse ‘mentaliteit’ of over De Schakel zelf. Meestal geschreven door een of andere jonge ‘provo’, die dan door de hoofdredacteur of een andere dorpsgenoot in hetzelfde of het volgende nummer minzaam werd terechtgewezen.
Een werk van vele handen
De Schakel werd gestencild op quartoformaat. De stenciltechniek was courant voor dit soort uitgaven tot ze in de loop van de jaren ’80 verdrongen werd door de kwalitatief betere en meer flexibele fotokopies. Een stencil is een sjabloon van een materiaal dat inkt doorlaat en waarmee afdrukken kunnen worden gemaakt. De stencilmachines werden manueel of mechanisch bediend. De oplage van De Schakel lag in de ‘topjaren’ rond 500 exemplaren. Aan 50 pagina’s per nummer waren dat dus 25.000 bladzijden of 12.500 vellen die moesten worden gestencild, uitgeraapt en geniet. Naast het redactie- en tikwerk was dat maandelijks een hele klus waar veel (vrijwilligers)handen voor nodig waren.
Foto’s konden aanvankelijk niet gestencild worden, maar tekeningen wel, al moesten die rudimentair op de stencils zelf getekend worden. Later kocht de redactie een ‘inbrandstencilmachine’, die betere illustraties mogelijk maakte. De Schakel en daarvoor Goeiendag hadden vanaf het begin dus ook hun illustratoren, Die ontwierpen het titelblad, het ‘portret’ bij het maandelijks portret en allerlei afbeeldingen bij de andere artikels. De eerste illustrator was Fons Dens, die ook de omslagtekening maakte voor de allereerste Goeiendag. Later volgden onder meer Harry Beuckelaers, Karel Van Beirs en José Smets. Daarnaast werden ook de layout en de typografie van De Schakel geregeld aangepast.
De eerste jaren werd De Schakel verspreid via losse verkoop aan de kerk, na de hoogmis op zondag. De kostprijs was 5 en later 10 frank. Soldaten kregen het blad gratis. Niet verkochte exemplaren bleven beschikbaar in het garen- en stoffenwinkeltje van ‘Reineke’ Van Ingelgem recht over de kerk, en later in dagbladhandel 't Klokske in de Beenhouwerstraat. Vanaf maart 1967 werd gewerkt met een abonnementsformule aan 120 frank per jaar. Diezelfde maand werd nog een andere nieuwigheid gelanceerd: reclameadvertenties van en voor de plaatselijke ondernemers en middenstand.
Hoogtepunt en verval
In november 1976 vierde De Schakel nieuwe stijl zijn tiende verjaardag onder hoofdredactie van Staf Vivijs. Er werd een heus jubileumweekend georganiseerd, met een eucharistieviering, een academische zitting die de pioniers en de opeenvolgende redacties in de bloemetjes zette, en een muzikale feestavond. Daarnaast kwam er ook een jubileumeditie met 15 portretten die in de loop der jaren in De Schakel waren verschenen.
De volgende jaren verliepen nog voorspoedig, maar geleidelijk kwam de klad erin. Niet dat kwaliteit, volume of oplage van De Schakel verminderden, maar voor de hoofdredacteur begon de tol der jaren te wegen. Figuurlijk dan, want na bijna 20 jaar onverdroten inzet van al zijn creativiteit en vooral vrije tijd, begon hij meer en meer uit te kijken naar opvolging. Maar die was blijkbaar niet te vinden en in het nummer van april 1985 kondigde Staf Vivijs zijn afscheid aan. Dat was meteen ook het einde van De Schakel.
Wie De Schakel nu leest, krijgt een interessant beeld van het sociale en culturele leven in het Breendonk van de jaren ’60 tot ’80. Vooral de portretten van markante Breendonkenaars en de artikels over het verenigingsleven zijn boeiend, terwijl de dagklapper een bijwijlen amusante kroniek is van 20 jaar dorpsleven.
Het historisch Schakel-archief online
In afwachting van een mogelijke volledige ontsluiting van het Schakel-archief willen we hier alvast beginnen met een gedeeltelijke publicatie. Daarvoor mochten we gebruik maken van het archief van Fons Desmedt en Lisette Schelkens, Schakel-medewerkers van het eerste tot het laatste uur.
- De jaargangen 1954, 1955 en 1959 van Goeiendag worden telkens in één PDF-bestand gepubliceerd. Ze zijn helaas onvolledig (vooral 1959).
- De jaargangen van de Schakel uit de eerste helft van de jaren '60 ontbreken. Wie ze nog in zijn of haar bezit heeft en ze voor digitalisering ter beschikking wil stellen (tijdelijk), mag het ons laten weten via het contactformulier op de introductiepagina.
- Jaargang 1966 is beschikbaar vanaf het augustus-nummer. Een selectie van de artikels van de edities augustus-december van dat jaar wordt gepubliceerd in één PDF-bestand
- Vanaf 1967 worden de edities per maand gepubliceerd. Om praktische redenen gaat het telkens om een selectie met onder meer de inhoudsopgave, het voorwoord, het maandelijkse portret, de dagklapper en een aantal artikels over het verenigingsleven in Breendonk.
Goeiendag 1954 - 1955 - 1959
goeiendag_-_jaargang_1954.pdf | |
File Size: | 8442 kb |
File Type: |
goeiendag_-_jaargang_1955.pdf | |
File Size: | 10458 kb |
File Type: |
goeiendag_-_jaargang_1959.pdf | |
File Size: | 1277 kb |
File Type: |
De Schakel 1966
de_schakel_-_jaargang_1966.pdf | |
File Size: | 9160 kb |
File Type: |
De Schakel 1967
schakel_-_januari_1967.pdf | |
File Size: | 2379 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1967.pdf | |
File Size: | 4557 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1967.pdf | |
File Size: | 6094 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1967.pdf | |
File Size: | 3606 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1967.pdf | |
File Size: | 3965 kb |
File Type: |
schakel_-_juni_1967.pdf | |
File Size: | 4289 kb |
File Type: |
schakel_-_juli_1967.pdf | |
File Size: | 3004 kb |
File Type: |
schakel_-_augustus_1967.pdf | |
File Size: | 3686 kb |
File Type: |
schakel_-_september_1967.pdf | |
File Size: | 3147 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1967.pdf | |
File Size: | 2648 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1967.pdf | |
File Size: | 3687 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1967.pdf | |
File Size: | 2669 kb |
File Type: |
De Schakel 1968
schakel_-_januari_1968.pdf | |
File Size: | 3935 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1968.pdf | |
File Size: | 4417 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1968.pdf | |
File Size: | 6652 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1968.pdf | |
File Size: | 5793 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1968.pdf | |
File Size: | 4971 kb |
File Type: |
schakel_-_juni_1968.pdf | |
File Size: | 6565 kb |
File Type: |
schakel_-_juli_1968.pdf | |
File Size: | 7131 kb |
File Type: |
schakel_-_augustus-september.pdf | |
File Size: | 6943 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1968.pdf | |
File Size: | 5049 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1968.pdf | |
File Size: | 3495 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1968.pdf | |
File Size: | 4494 kb |
File Type: |
De Schakel 1969
schakel_-_januari_1969.pdf | |
File Size: | 5149 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1969.pdf | |
File Size: | 5147 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1969.pdf | |
File Size: | 5625 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1969.pdf | |
File Size: | 2796 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1969.pdf | |
File Size: | 3351 kb |
File Type: |
schakel_-_juni_1969.pdf | |
File Size: | 5171 kb |
File Type: |
schakel_-_juli_1969.pdf | |
File Size: | 2943 kb |
File Type: |
schakel_-_augustus-september_1969.pdf | |
File Size: | 4180 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1969.pdf | |
File Size: | 3825 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1969.pdf | |
File Size: | 3290 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1969.pdf | |
File Size: | 3183 kb |
File Type: |
De Schakel 1970
schakel_-_januari_1970.pdf | |
File Size: | 5743 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1970.pdf | |
File Size: | 3117 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1970.pdf | |
File Size: | 3667 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1970.pdf | |
File Size: | 4041 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1970.pdf | |
File Size: | 4353 kb |
File Type: |
schakel_-_juni_1970.pdf | |
File Size: | 3076 kb |
File Type: |
schakel_-_juli-augustus_1970.pdf | |
File Size: | 3431 kb |
File Type: |
schakel_-_september_1970.pdf | |
File Size: | 2063 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1970.pdf | |
File Size: | 4002 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1970.pdf | |
File Size: | 2555 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1970.pdf | |
File Size: | 2531 kb |
File Type: |
De Schakel 1971
schakel_-_januari_1971.pdf | |
File Size: | 3200 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1971.pdf | |
File Size: | 2393 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1971.pdf | |
File Size: | 3686 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1971.pdf | |
File Size: | 3806 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1971.pdf | |
File Size: | 2553 kb |
File Type: |
schakel_-_juni_1971.pdf | |
File Size: | 3350 kb |
File Type: |
schakel_-_juli-augustus_1971.pdf | |
File Size: | 3498 kb |
File Type: |
schakel_-_september_1971.pdf | |
File Size: | 3261 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1971.pdf | |
File Size: | 1959 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1971.pdf | |
File Size: | 3326 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1971.pdf | |
File Size: | 3499 kb |
File Type: |
De Schakel 1972
schakel_-_januari_1972.pdf | |
File Size: | 3949 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1972.pdf | |
File Size: | 2605 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1972.pdf | |
File Size: | 2465 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1972.pdf | |
File Size: | 5064 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1972.pdf | |
File Size: | 4727 kb |
File Type: |
schakel_juni-juli_1972.pdf | |
File Size: | 2739 kb |
File Type: |
schakel_-_augustus_1972.pdf | |
File Size: | 1939 kb |
File Type: |
schakel_-_september_1972.pdf | |
File Size: | 2983 kb |
File Type: |
schakel-_oktober_1972.pdf | |
File Size: | 3908 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1972.pdf | |
File Size: | 3174 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1972.pdf | |
File Size: | 4052 kb |
File Type: |
De Schakel 1973
schakel_-_januari_1973.pdf | |
File Size: | 5152 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1973.pdf | |
File Size: | 3011 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1973.pdf | |
File Size: | 3049 kb |
File Type: |
schakel_-_april-mei_1973.pdf | |
File Size: | 2591 kb |
File Type: |
schakel_-_juni_1973.pdf | |
File Size: | 2339 kb |
File Type: |
schakel_-_juli-augustus_1973.pdf | |
File Size: | 2295 kb |
File Type: |
schakel_-_september_1973.pdf | |
File Size: | 3363 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1973.pdf | |
File Size: | 3230 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1973.pdf | |
File Size: | 2751 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1973.pdf | |
File Size: | 5328 kb |
File Type: |
De Schakel 1974
schakel_-_januari_1974.pdf | |
File Size: | 4792 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1974.pdf | |
File Size: | 5059 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1974.pdf | |
File Size: | 3577 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1974.pdf | |
File Size: | 2650 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1974.pdf | |
File Size: | 2641 kb |
File Type: |
schakel_-_juni-juli_1974.pdf | |
File Size: | 3589 kb |
File Type: |
schakel_-_augustus_1974.pdf | |
File Size: | 2540 kb |
File Type: |
schakel_-_september_1974.pdf | |
File Size: | 2919 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1974.pdf | |
File Size: | 4702 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1974.pdf | |
File Size: | 3362 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1974.pdf | |
File Size: | 3469 kb |
File Type: |
De Schakel 1975
schakel_-_januari_1975.pdf | |
File Size: | 3608 kb |
File Type: |
schakel_-_februari_1975.pdf | |
File Size: | 3518 kb |
File Type: |
schakel_-_maart_1975.pdf | |
File Size: | 2511 kb |
File Type: |
schakel_-_april_1975.pdf | |
File Size: | 3374 kb |
File Type: |
schakel_-_mei_1975.pdf | |
File Size: | 2097 kb |
File Type: |
schakel_-_juni-juli_1975.pdf | |
File Size: | 4009 kb |
File Type: |
schakel_-_augustus_1975.pdf | |
File Size: | 3472 kb |
File Type: |
schakel_-_september_1975.pdf | |
File Size: | 3959 kb |
File Type: |
schakel_-_oktober_1975.pdf | |
File Size: | 2804 kb |
File Type: |
schakel_-_november_1975.pdf | |
File Size: | 4100 kb |
File Type: |
schakel_-_december_1975.pdf | |
File Size: | 3199 kb |
File Type: |
Work in progress: publicatie van de andere jaargangen volgt