Het Breendonkse stratenplan in 1976(1)
Op 1 januari 1977 onderging Breendonk en dus ook het Breendonkse wegennet een ingrijpende wijziging. Door de grote gemeentefusie die toen van kracht werd, hield Breendonk op te bestaan als zelfstandige gemeente en werd het samengevoegd met Puurs, Kalfort, Ruisbroek en Liezele. Het het hele stuk Breendonk ten oosten van de A12 werd overgeheveld naar Willebroek. Bovenstaande kaart [2] geeft het wegennet weer zoals het was vóór de fusie. Hieronder overlopen we de diverse straten.
[1] De inhoud van deze pagina is gebaseerd op diverse bronnen, maar in het bijzonder op Louis Callaert, Van Achterheide tot Zwaluwlaan (2007), Staf Vivijs, Brede Dunc (1981) en Ernest Moeremans, Bijdrage tot de toponymie van Klein-Brabant, Puurs, Oppuurs, Breendonk, Liezele, Ruisbroek (licentiaatsverhandeling, KU Leuven, 1949).
Verder werd onder meer ook gebruik gemaakt van Het Landboek van Puurs van de Sint- Bernardusabdij in Hemiksem (1668-1749), in facsimile uitgegeven door de Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant, 1984 en ook geïncorporeerd in Houtman, Erik, e.a. Een Kaartboek van de Sint-Bernardsabdij Hemiksem 1666-1671, uitgave Rijksarchief, 2005, de Ferraris-kaart uit 1776 (http://belgica.kbr.be/nl/coll/cp/cpFerrarisCarte_nl.html),
de Gigault-atlas van Puurs (1805), de Atlas der Buurtwegen van Breendonk (1843), zowel de analoge versie (GAP) als de digitale op het Geoloket Buurtwegen van de Provincie Antwerpen (http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gis/geoloketten) en de Popp-kaart van Breendonk (1863)
[2] Uit Staf Vivijs, Brede Dunc. Een bijdrage aan de geschiedenis van Breendonk, 1981
[1] De inhoud van deze pagina is gebaseerd op diverse bronnen, maar in het bijzonder op Louis Callaert, Van Achterheide tot Zwaluwlaan (2007), Staf Vivijs, Brede Dunc (1981) en Ernest Moeremans, Bijdrage tot de toponymie van Klein-Brabant, Puurs, Oppuurs, Breendonk, Liezele, Ruisbroek (licentiaatsverhandeling, KU Leuven, 1949).
Verder werd onder meer ook gebruik gemaakt van Het Landboek van Puurs van de Sint- Bernardusabdij in Hemiksem (1668-1749), in facsimile uitgegeven door de Vereniging voor Heemkunde in Klein-Brabant, 1984 en ook geïncorporeerd in Houtman, Erik, e.a. Een Kaartboek van de Sint-Bernardsabdij Hemiksem 1666-1671, uitgave Rijksarchief, 2005, de Ferraris-kaart uit 1776 (http://belgica.kbr.be/nl/coll/cp/cpFerrarisCarte_nl.html),
de Gigault-atlas van Puurs (1805), de Atlas der Buurtwegen van Breendonk (1843), zowel de analoge versie (GAP) als de digitale op het Geoloket Buurtwegen van de Provincie Antwerpen (http://www.provant.be/bestuur/grondgebied/gis/geoloketten) en de Popp-kaart van Breendonk (1863)
[2] Uit Staf Vivijs, Brede Dunc. Een bijdrage aan de geschiedenis van Breendonk, 1981
1. Achterheide
Momenteel Hoogheide, meer bepaald de noord-zuidstraat.
Zie ‘Het Breendonkse stratenplan in 1805, nr. 9
2. Beenhouwerstraat
De Beenhouwerstraat is een oude straat. Ze wordt al aangeduid op de kaart van de Moorheide in het Landboek van Puers (supplement 1749). Maar de naam Beenhouwerstraat is relatief recent. De straat verbindt de Groenstraat / Moorheide met de Dorpsstraat. Aanvankelijk kreeg ze dan ook dezelfde naam als die belangrijkere straten: Nieuwcapel (VT 1796), Rue de l’église de Breendonck (VT 1814), Groenstraat (Atlas van de Buurtwegen, 1843), Moorheide, Dorpsstraat. Op de Popp-kaart (1863) is ze aangeduid als Paepestraat (naar de nabijgelegen Paepeweg, zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr 48). Daaraan herinneren de naam Paepenheide (dienstencentrum, vroeger jongensschool) en de nieuwe verkaveling Paepenhof. In 1876 werd voor het eerst de naam Beenhouwerstraat gebruikt (Bevolkingsregister). De naam verwijst naar het beenhouwersgeslacht Verlinden dat er al van in de 18de eeuw woonde. Josephus Benedictus ‘Benoë’ Verlinden (1844-1891) was beenhouwer, slachter en cafébaas van ‘In de Vleeschblok’ (nu krantenwinkel rechtover de vroegere jongensschool). En ook de vader en de grootvader van ‘Benoë’ waren slagers en woonden in dezelfde straat. Grootvader Peter Joannes Verlinden (1775-1839) was ‘slagter en schoenmaeker’ en de stamvader van een hele dynastie stielgenoten in Breendonk en de wijde omtrek. Tot het einde van de 19de eeuw stond er trouwens maar een handvol huizen in de straat, allemaal aan de noordkant. Aan het einde van de straat begint een ondertussen geplaveide veldweg naar de Jan Hammeneckerstraat die in de volksmond ‘De Marollen’ wordt genoemd en sinds kort ook officieel die naam heeft gekregen. De verwijzing naar de wat armoedige Brusselse volkswijk dankt de weg aan de woonbarakken die er na de Eerste Wereldoorlog werden gebouwd door het Koning Albertfonds om de woningnood op te vangen: bij de gevechten in 1914 werden in Breendonk immers 170 huizen vernield en 200 beschadigd.
3. Bessemstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 4.c.
4. Beukenlaan
De Beukenlaan is een van de straten van de Meerhofwijk, momenteel op het grondgebied van Willebroek, maar tot bij de gemeentefusies van 1977 behorend tot Breendonk. De wijk werd gebouwd op de gronden van het vroegere kasteel Meerhof, dat samen met zijn prachtige park in 1914 door Belgische genietroepen werd vernield omdat het in het schootsveld van het Fort stond. De gronden van het Meerhof werden opgekocht en in de jaren ‘60 verkaveld door de maatschappijen Royale Belge en Matexi (Maatschappij ter exploitatie van immobiliën). Toen werden ook de straten aangelegd die bij besluit van de gemeenteraad van Breendonk van 15 juni 1964 de volgende namen kregen: Beukenlaan, Cederlaan, Kasteellaan, Lindenlaan en Meerhoflaan, verwijzend naar het voormalig domein met zijn park, alsook Europalaan, deze laatste in het teken van de Europese gedachte. De pachthoeve van het kasteel Meerhof bevond zich ter hoogte van de huidige Sparrenlaan en het kasteel zelf tussen de Sparrenlaan en de Meerhoflaan. De Meerhofwijk werd een wijk met residentieel karakter. Op 10 september 1971 werd ook nog de naam Populierenlaan er aan toegevoegd. Bij decreet van 28 februari 1977, dat voorschreef dat in de fusiegemeenten straatnamen slechts een keer mochten voorkomen, moest een Lindenlaan in de gemeente Willebroek afgevoerd worden. De naam Lindenlaan in de Meerhofwijk werd bij besluit van de gemeenteraad van Willebroek van 15 maart 1979 vervangen door de naam Sparrenlaan.
Momenteel Hoogheide, meer bepaald de noord-zuidstraat.
Zie ‘Het Breendonkse stratenplan in 1805, nr. 9
2. Beenhouwerstraat
De Beenhouwerstraat is een oude straat. Ze wordt al aangeduid op de kaart van de Moorheide in het Landboek van Puers (supplement 1749). Maar de naam Beenhouwerstraat is relatief recent. De straat verbindt de Groenstraat / Moorheide met de Dorpsstraat. Aanvankelijk kreeg ze dan ook dezelfde naam als die belangrijkere straten: Nieuwcapel (VT 1796), Rue de l’église de Breendonck (VT 1814), Groenstraat (Atlas van de Buurtwegen, 1843), Moorheide, Dorpsstraat. Op de Popp-kaart (1863) is ze aangeduid als Paepestraat (naar de nabijgelegen Paepeweg, zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr 48). Daaraan herinneren de naam Paepenheide (dienstencentrum, vroeger jongensschool) en de nieuwe verkaveling Paepenhof. In 1876 werd voor het eerst de naam Beenhouwerstraat gebruikt (Bevolkingsregister). De naam verwijst naar het beenhouwersgeslacht Verlinden dat er al van in de 18de eeuw woonde. Josephus Benedictus ‘Benoë’ Verlinden (1844-1891) was beenhouwer, slachter en cafébaas van ‘In de Vleeschblok’ (nu krantenwinkel rechtover de vroegere jongensschool). En ook de vader en de grootvader van ‘Benoë’ waren slagers en woonden in dezelfde straat. Grootvader Peter Joannes Verlinden (1775-1839) was ‘slagter en schoenmaeker’ en de stamvader van een hele dynastie stielgenoten in Breendonk en de wijde omtrek. Tot het einde van de 19de eeuw stond er trouwens maar een handvol huizen in de straat, allemaal aan de noordkant. Aan het einde van de straat begint een ondertussen geplaveide veldweg naar de Jan Hammeneckerstraat die in de volksmond ‘De Marollen’ wordt genoemd en sinds kort ook officieel die naam heeft gekregen. De verwijzing naar de wat armoedige Brusselse volkswijk dankt de weg aan de woonbarakken die er na de Eerste Wereldoorlog werden gebouwd door het Koning Albertfonds om de woningnood op te vangen: bij de gevechten in 1914 werden in Breendonk immers 170 huizen vernield en 200 beschadigd.
3. Bessemstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 4.c.
4. Beukenlaan
De Beukenlaan is een van de straten van de Meerhofwijk, momenteel op het grondgebied van Willebroek, maar tot bij de gemeentefusies van 1977 behorend tot Breendonk. De wijk werd gebouwd op de gronden van het vroegere kasteel Meerhof, dat samen met zijn prachtige park in 1914 door Belgische genietroepen werd vernield omdat het in het schootsveld van het Fort stond. De gronden van het Meerhof werden opgekocht en in de jaren ‘60 verkaveld door de maatschappijen Royale Belge en Matexi (Maatschappij ter exploitatie van immobiliën). Toen werden ook de straten aangelegd die bij besluit van de gemeenteraad van Breendonk van 15 juni 1964 de volgende namen kregen: Beukenlaan, Cederlaan, Kasteellaan, Lindenlaan en Meerhoflaan, verwijzend naar het voormalig domein met zijn park, alsook Europalaan, deze laatste in het teken van de Europese gedachte. De pachthoeve van het kasteel Meerhof bevond zich ter hoogte van de huidige Sparrenlaan en het kasteel zelf tussen de Sparrenlaan en de Meerhoflaan. De Meerhofwijk werd een wijk met residentieel karakter. Op 10 september 1971 werd ook nog de naam Populierenlaan er aan toegevoegd. Bij decreet van 28 februari 1977, dat voorschreef dat in de fusiegemeenten straatnamen slechts een keer mochten voorkomen, moest een Lindenlaan in de gemeente Willebroek afgevoerd worden. De naam Lindenlaan in de Meerhofwijk werd bij besluit van de gemeenteraad van Willebroek van 15 maart 1979 vervangen door de naam Sparrenlaan.
5. Brandstraat
De Brandstraat (zie luchtfoto hierboven) was vroeger een deel van de oude Dendermondse Weg (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 6b) in het verlengde van de Rijweg. Momenteel begint ze aan de oostkant van de A12 achter het ‘Fort van Breendonk’ en ze vindt net ten noorden van de wijk Meerhof (en het vroegere gelijknamige kasteel en zijn park) aansluiting bij de Breendonkstraat. De naam verwijst naar een strook bouwland ‘Den Brand’ (1663), eertijds wellicht een bos waar brandhout werd gehaald. Sinds de fusies van 1977 grondgebied Willebroek, maar vroeger een grensstraat tussen Breendonk/Puurs en Willebroek.
6. Breendonkstraat
De Breendonkstraat (zie wijk Breendonk) vormde en vormt de belangrijkste verbindingsweg tussen Breendonk en Willebroek. Eeuwenlang lag ze helemaal op het grondgebied van Puurs, maar na de grenscorrecties in de Franse tijd (begin 19de eeuw) werd de oostkant deels Willebroek (tot Merkezeel) en deels Tisselt (van Merkezeel tot aan de Vijfhoek). De westkant bleef bij Puurs, later Breendonk. Bij de gemeentefusie van 1977 ging heel de Breendonkstraat ten noorden van de A12 naar Willebroek. (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 3).
7. Cederlaan
Zie nr.4 hierboven.
8. De Buisseretlaan
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 31. Het is ietwat ironisch dat de nederige Kapelleweg, door de bewoners lange tijd liefdevol ‘t streutje’ genoemd, in 1937 door de Breendonkse gemeenteraad werd bedacht met de ronkende naam ‘Graaf de Buisseretlaan’. Dat gebeurde naar aanleiding van de aanleg van de straat met een betonnen wegdek. Daarvoor was het een gewone landelijke veldweg. De naam van de nieuwe laan verwees naar de adellijke eigenaars van Kasteel Meerhof en vroegere burgemeesters van Breendonk. Tot in de jaren ’60 stond er nog een huis op de plaats waar zich nu het monument van de gesneuvelden bevindt, zodat de Graaf de Buisseretlaan slechts met een nauwe doorgang verbonden was met de Dorpsstraat. Tot het einde van de 19de eeuw werd de Kapelleweg demografisch als een deel van die Dorpsstraat beschouwd om de eenvoudige reden dat er afgezien van de hoekhuizen op het kruispunt van beide straten helemaal geen bewoning was in de Kapelleweg.
9. Dendermondse Steenweg
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 6.
10. Dorpsstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 1 en De Moorheide. Aanvankelijk was dit gewoon een stuk van de Schaafstraat. Pas na de bouw van de kapel in 1779-1780 ontwikkelde zich rond het kerkgebouw een echt dorpscentrum en kreeg dit deel van de Schaafstraat, maar ook de omliggende straten (zoals de huidige Jan Hammeneckerstraat, Buisseretlaan en Beenhouwerstraat), een eigen naam. Bij de communicantentelling van 1787 heette het Moorheide, bij de volkstelling van 1796 Nieuwcapel, bij de volkstelling van 1814 Rue de l’église de Breendonck, in de Atlas der Buurtwegen (1843) opnieuw Schaafstraat, bij de Volkstelling van 1847 voor het eerst Dorpstraat. En in 1976 Breendonk-Dorp. Het stuk ten zuiden van het gemeentehuis had tot het begin van de 20ste eeuw nog een andere naam: Molenstraat (1814) en later Molenheide (1843).
De Brandstraat (zie luchtfoto hierboven) was vroeger een deel van de oude Dendermondse Weg (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 6b) in het verlengde van de Rijweg. Momenteel begint ze aan de oostkant van de A12 achter het ‘Fort van Breendonk’ en ze vindt net ten noorden van de wijk Meerhof (en het vroegere gelijknamige kasteel en zijn park) aansluiting bij de Breendonkstraat. De naam verwijst naar een strook bouwland ‘Den Brand’ (1663), eertijds wellicht een bos waar brandhout werd gehaald. Sinds de fusies van 1977 grondgebied Willebroek, maar vroeger een grensstraat tussen Breendonk/Puurs en Willebroek.
6. Breendonkstraat
De Breendonkstraat (zie wijk Breendonk) vormde en vormt de belangrijkste verbindingsweg tussen Breendonk en Willebroek. Eeuwenlang lag ze helemaal op het grondgebied van Puurs, maar na de grenscorrecties in de Franse tijd (begin 19de eeuw) werd de oostkant deels Willebroek (tot Merkezeel) en deels Tisselt (van Merkezeel tot aan de Vijfhoek). De westkant bleef bij Puurs, later Breendonk. Bij de gemeentefusie van 1977 ging heel de Breendonkstraat ten noorden van de A12 naar Willebroek. (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 3).
7. Cederlaan
Zie nr.4 hierboven.
8. De Buisseretlaan
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 31. Het is ietwat ironisch dat de nederige Kapelleweg, door de bewoners lange tijd liefdevol ‘t streutje’ genoemd, in 1937 door de Breendonkse gemeenteraad werd bedacht met de ronkende naam ‘Graaf de Buisseretlaan’. Dat gebeurde naar aanleiding van de aanleg van de straat met een betonnen wegdek. Daarvoor was het een gewone landelijke veldweg. De naam van de nieuwe laan verwees naar de adellijke eigenaars van Kasteel Meerhof en vroegere burgemeesters van Breendonk. Tot in de jaren ’60 stond er nog een huis op de plaats waar zich nu het monument van de gesneuvelden bevindt, zodat de Graaf de Buisseretlaan slechts met een nauwe doorgang verbonden was met de Dorpsstraat. Tot het einde van de 19de eeuw werd de Kapelleweg demografisch als een deel van die Dorpsstraat beschouwd om de eenvoudige reden dat er afgezien van de hoekhuizen op het kruispunt van beide straten helemaal geen bewoning was in de Kapelleweg.
9. Dendermondse Steenweg
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 6.
10. Dorpsstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 1 en De Moorheide. Aanvankelijk was dit gewoon een stuk van de Schaafstraat. Pas na de bouw van de kapel in 1779-1780 ontwikkelde zich rond het kerkgebouw een echt dorpscentrum en kreeg dit deel van de Schaafstraat, maar ook de omliggende straten (zoals de huidige Jan Hammeneckerstraat, Buisseretlaan en Beenhouwerstraat), een eigen naam. Bij de communicantentelling van 1787 heette het Moorheide, bij de volkstelling van 1796 Nieuwcapel, bij de volkstelling van 1814 Rue de l’église de Breendonck, in de Atlas der Buurtwegen (1843) opnieuw Schaafstraat, bij de Volkstelling van 1847 voor het eerst Dorpstraat. En in 1976 Breendonk-Dorp. Het stuk ten zuiden van het gemeentehuis had tot het begin van de 20ste eeuw nog een andere naam: Molenstraat (1814) en later Molenheide (1843).
11. Eigenaarsstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 36. Dit zijstraatje van de Rijweg was vroeger het begin van de zogenaamde Kerkhofweg, een veldweg die helemaal tot in het centrum van Breendonk liep. Het eerste stukje van die weg werd in de volksmond het Geitenstraatje genoemd en van in 1948 (volkstelling) Eigenaarsstraat.
12. Europalaan
Zie nr.4 hierboven.
13. Jan Hammeneckerstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 25. De Jan Hammeneckerstraat was het laatste stuk van een kerkweg vanuit de Hoogheide. Ze kreeg haar huidige naam pas in 1937 en werd genoemd naar de Vlaamsgezinde priester-dichter Jan Hammenecker (Mariekerke 2 oktober 1878 - Westrode 13 juni 1932). Daarvóór werd dit gedeelte van (kerk)weg meestal ‘Moorheide’ genoemd. De Moorheide was een gehucht dat grosso modo samenviel met het huidige centrum van Breendonk. De buurt werd door de paters van de Sint-Bernardusabdij ‘ingebermd’ (ontgonnen) vanaf 1686. In 1734-1736 werden de straten met mast- en eikenbomen beplant. ot in de jaren ’50 was de Moorheide(straat) een veredelde veldweg. Pas dan kreeg de baan een degelijke wegbedekking.
14. Groenstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 2.
15. Groenveldweg
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 35.
16. Hogedreef
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 4.b.
17. Hoogheide
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 9.
18. Kasteellaan
Zie nr.4 hierboven.
19. Koning Leopoldlaan
De Koning Leopoldlaan vormt samen met de Koningin Astridlaan het traject van de A12 op Breendonks grondgebied. De Koningin Astridlaan is het noordelijke gedeelte: van de Breendonkstraat tot het viaduct van de N16 Temse-Mechelen. De Koning Leopoldlaan is het zuidelijke deel: van de Breendonkstraat tot de grens met Londerzeel.
De plannen voor een grote baan van Antwerpen naar Brussel dateren al van het begin van het Belgische koninkrijk. Nog eerder, in de Oostenrijkse tijd onder Keizerin Maria Theresia, werd tussen Antwerpen en Boom een gekasseide steenweg aangelegd. Van in Boom werd dan meestal verder gereisd per boot over de ‘Schipvaert tot Brussel’. In 1836, bij de eerste zitting van de Antwerpse Provincieraad, werd gevraagd om de baan Antwerpen – Boom door te trekken naar Brussel. Maar het zou nog bijna een eeuw duren voor die plannen gerealiseerd werden. Het traject werd in 1910 uitgetekend en de onteigeningen begonnen in het tweede decennium van de eeuw. Door de oorlog en heropbouw daarna liepen de plannen grote vertraging op. In 1925 werd nog gehoopt de autostrade klaar te krijgen tegen we wereldtentoonstelling van 1930 in Antwerpen. Er was toen zelfs sprake van drie tunnels op het grondgebied van Breendonk. Maar uiteindelijk werd het gedeelte tussen het Fort van Breendonk en Brussel pas in 1936 in gebruik genomen. In 1937 jaar besloot de Breendonkse gemeenteraad om het stuk van de autostrade tussen de Peeterstraat en de grens met Ramsdonk Koning Leopoldlaan te noemen. Het gedeelte tussen de Breendonkstraat en de Rijweg (destijds de grens met Ruisbroek) werd Koningin Astridlaan genoemd. Het stukje tussen Peeterstraat en Breendonkstraat was toen nog Tisselts grondgebied. Het duurde nog tot 1939 vooraleer Koning Leopold III de brug over de Rupel kon inhuldigen en meteen ook de hele ‘weg 1 bis’ voor gebruik kon openstellen.
20. Koningin Astridlaan
Zie nummer 19. De laan kreeg haar naam in 1937, op dezelfde gemeenteraadszitting als de Koning Leopoldlaan, de Jan Hammeneckerstraat, de Cyriel Verschaevestraat, de Buisseretlaan en de Storystraat.
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 36. Dit zijstraatje van de Rijweg was vroeger het begin van de zogenaamde Kerkhofweg, een veldweg die helemaal tot in het centrum van Breendonk liep. Het eerste stukje van die weg werd in de volksmond het Geitenstraatje genoemd en van in 1948 (volkstelling) Eigenaarsstraat.
12. Europalaan
Zie nr.4 hierboven.
13. Jan Hammeneckerstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 25. De Jan Hammeneckerstraat was het laatste stuk van een kerkweg vanuit de Hoogheide. Ze kreeg haar huidige naam pas in 1937 en werd genoemd naar de Vlaamsgezinde priester-dichter Jan Hammenecker (Mariekerke 2 oktober 1878 - Westrode 13 juni 1932). Daarvóór werd dit gedeelte van (kerk)weg meestal ‘Moorheide’ genoemd. De Moorheide was een gehucht dat grosso modo samenviel met het huidige centrum van Breendonk. De buurt werd door de paters van de Sint-Bernardusabdij ‘ingebermd’ (ontgonnen) vanaf 1686. In 1734-1736 werden de straten met mast- en eikenbomen beplant. ot in de jaren ’50 was de Moorheide(straat) een veredelde veldweg. Pas dan kreeg de baan een degelijke wegbedekking.
14. Groenstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 2.
15. Groenveldweg
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 35.
16. Hogedreef
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 4.b.
17. Hoogheide
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 9.
18. Kasteellaan
Zie nr.4 hierboven.
19. Koning Leopoldlaan
De Koning Leopoldlaan vormt samen met de Koningin Astridlaan het traject van de A12 op Breendonks grondgebied. De Koningin Astridlaan is het noordelijke gedeelte: van de Breendonkstraat tot het viaduct van de N16 Temse-Mechelen. De Koning Leopoldlaan is het zuidelijke deel: van de Breendonkstraat tot de grens met Londerzeel.
De plannen voor een grote baan van Antwerpen naar Brussel dateren al van het begin van het Belgische koninkrijk. Nog eerder, in de Oostenrijkse tijd onder Keizerin Maria Theresia, werd tussen Antwerpen en Boom een gekasseide steenweg aangelegd. Van in Boom werd dan meestal verder gereisd per boot over de ‘Schipvaert tot Brussel’. In 1836, bij de eerste zitting van de Antwerpse Provincieraad, werd gevraagd om de baan Antwerpen – Boom door te trekken naar Brussel. Maar het zou nog bijna een eeuw duren voor die plannen gerealiseerd werden. Het traject werd in 1910 uitgetekend en de onteigeningen begonnen in het tweede decennium van de eeuw. Door de oorlog en heropbouw daarna liepen de plannen grote vertraging op. In 1925 werd nog gehoopt de autostrade klaar te krijgen tegen we wereldtentoonstelling van 1930 in Antwerpen. Er was toen zelfs sprake van drie tunnels op het grondgebied van Breendonk. Maar uiteindelijk werd het gedeelte tussen het Fort van Breendonk en Brussel pas in 1936 in gebruik genomen. In 1937 jaar besloot de Breendonkse gemeenteraad om het stuk van de autostrade tussen de Peeterstraat en de grens met Ramsdonk Koning Leopoldlaan te noemen. Het gedeelte tussen de Breendonkstraat en de Rijweg (destijds de grens met Ruisbroek) werd Koningin Astridlaan genoemd. Het stukje tussen Peeterstraat en Breendonkstraat was toen nog Tisselts grondgebied. Het duurde nog tot 1939 vooraleer Koning Leopold III de brug over de Rupel kon inhuldigen en meteen ook de hele ‘weg 1 bis’ voor gebruik kon openstellen.
20. Koningin Astridlaan
Zie nummer 19. De laan kreeg haar naam in 1937, op dezelfde gemeenteraadszitting als de Koning Leopoldlaan, de Jan Hammeneckerstraat, de Cyriel Verschaevestraat, de Buisseretlaan en de Storystraat.
21. Lindelaan
Zie nummer 4 hierboven.
22. Meerhoflaan
Zie nummer 4. hierboven.
23. Molenheide
Momenteel wordt de naam Molenheide alleen gebruikt voor de straat tussen het kruispunt van Groenstraat en Beenhouwerstraat enerzijds en de Vijfhoek anderzijds. Maar vroeger werd ook het zuidelijke deel van de Dorpsstraat (vanaf het gemeentehuis tot de Vijfhoek) Molenheide genoemd, zodat de naam eigenlijk van toepassing was voor het hele stuk grond ten westen van de windmolen van de familie Franckx, waarnaar hij verwees. In 1796 (VT) werd de oostelijke straat nog Nieuwcapel’ genoemd en de westelijke Moorheide. In 1814 (VT) heette de oostelijke straat ‘Rue de moulin de Breendonck’ en de westelijke Moorheide. In 1834 werd de naam Molenheide gebruikt (verzamelkaart kadastraal plan). Rond het midden van de 20ste eeuw behield alleen de westelijke straat de naam Molenheide. De oostelijke werd bij de Dorpsstraat gevoegd. Op bovenstaande kaart wordt ook de Zwaluwlaan (toen nog Steenbosweg) bij de Molenheide gerekend.
24. Molenplein
In 1956 werd door de maatschappij Eigen Woning een sociale woonwijk gebouwd in de zuidwestelijke hoek van de Breendonkstraat en de Pastoor Somerslaan. Er kwamen in totaal 30 woningen: 14 langs de Breendonkstraat (nu Veurtstraat), 8 in de Pastoor Somerslaan en 8 aan het nieuwe gecreëerde binnenplein, dat naar de vroeger nabijgelegen Breendonkmolen het ‘Molenplein’ werd genoemd.
25. Moorstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 7.
26. Pastoor Somerslaan
Zie hierboven, ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 48. De Pastoor Somerslaan loopt parallel met de vroegere Paepeweg, maar valt er niet mee samen. Ze ligt ongeveer 50 meter ten westen van die vroegere buurtweg. De straat werd in 1956 aangelegd ter gelegenheid van de bouw van de woonwijk Molenplein, die via de Pastoor Somerslaan werd ontsloten. De straat is genoemd naar Frans Somers (Mechelen, 1871 – Breendonk, 1951), die pastoor was in Breendonk van 1916 tot 1951.
27. Peeterstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 32
28. Provincielaan
De Provincielaan is het Breendonkse deel van de provinciale weg N 259 van Wolvertem naar Temse, vroeger in de volksmond de Temse Steenweg genoemd. Tot de aanleg van die weg werd door de provincie besloten in 1837. Op Breendonks grondgebied kwam de weg op de plaats te liggen van de aloude Vissenholdreef, soms ook Sint Bernardsdreef genoemd (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 8). Die liep van de Vissenholhoeve in het begin van de Zavelstraat tot aan de ‘Wachting’ op de grens met Londerzeel (momenteel Kerfenden). Die dreef werd in 1728 door de Sint-Bernardusabdij met bomen beplant. Bij de aanleg van de nieuwe Steenweg in 1837 werd de weg in rechte lijn doorgetrokken tot in het gehucht De Wolf, zodat de gebruikers niet langer de omweg langs de Vissenholhoeve en de Wachtingstraat moesten maken.
29. Pullaerstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 5
30. Schaafstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 1
Zie nummer 4 hierboven.
22. Meerhoflaan
Zie nummer 4. hierboven.
23. Molenheide
Momenteel wordt de naam Molenheide alleen gebruikt voor de straat tussen het kruispunt van Groenstraat en Beenhouwerstraat enerzijds en de Vijfhoek anderzijds. Maar vroeger werd ook het zuidelijke deel van de Dorpsstraat (vanaf het gemeentehuis tot de Vijfhoek) Molenheide genoemd, zodat de naam eigenlijk van toepassing was voor het hele stuk grond ten westen van de windmolen van de familie Franckx, waarnaar hij verwees. In 1796 (VT) werd de oostelijke straat nog Nieuwcapel’ genoemd en de westelijke Moorheide. In 1814 (VT) heette de oostelijke straat ‘Rue de moulin de Breendonck’ en de westelijke Moorheide. In 1834 werd de naam Molenheide gebruikt (verzamelkaart kadastraal plan). Rond het midden van de 20ste eeuw behield alleen de westelijke straat de naam Molenheide. De oostelijke werd bij de Dorpsstraat gevoegd. Op bovenstaande kaart wordt ook de Zwaluwlaan (toen nog Steenbosweg) bij de Molenheide gerekend.
24. Molenplein
In 1956 werd door de maatschappij Eigen Woning een sociale woonwijk gebouwd in de zuidwestelijke hoek van de Breendonkstraat en de Pastoor Somerslaan. Er kwamen in totaal 30 woningen: 14 langs de Breendonkstraat (nu Veurtstraat), 8 in de Pastoor Somerslaan en 8 aan het nieuwe gecreëerde binnenplein, dat naar de vroeger nabijgelegen Breendonkmolen het ‘Molenplein’ werd genoemd.
25. Moorstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 7.
26. Pastoor Somerslaan
Zie hierboven, ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 48. De Pastoor Somerslaan loopt parallel met de vroegere Paepeweg, maar valt er niet mee samen. Ze ligt ongeveer 50 meter ten westen van die vroegere buurtweg. De straat werd in 1956 aangelegd ter gelegenheid van de bouw van de woonwijk Molenplein, die via de Pastoor Somerslaan werd ontsloten. De straat is genoemd naar Frans Somers (Mechelen, 1871 – Breendonk, 1951), die pastoor was in Breendonk van 1916 tot 1951.
27. Peeterstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 32
28. Provincielaan
De Provincielaan is het Breendonkse deel van de provinciale weg N 259 van Wolvertem naar Temse, vroeger in de volksmond de Temse Steenweg genoemd. Tot de aanleg van die weg werd door de provincie besloten in 1837. Op Breendonks grondgebied kwam de weg op de plaats te liggen van de aloude Vissenholdreef, soms ook Sint Bernardsdreef genoemd (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 8). Die liep van de Vissenholhoeve in het begin van de Zavelstraat tot aan de ‘Wachting’ op de grens met Londerzeel (momenteel Kerfenden). Die dreef werd in 1728 door de Sint-Bernardusabdij met bomen beplant. Bij de aanleg van de nieuwe Steenweg in 1837 werd de weg in rechte lijn doorgetrokken tot in het gehucht De Wolf, zodat de gebruikers niet langer de omweg langs de Vissenholhoeve en de Wachtingstraat moesten maken.
29. Pullaerstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 5
30. Schaafstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 1
31. Sint-Jozefstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 12
32. Storystraat
Een kort verbindingsstraatje tussen de Schaafstraat en de Koningin Astridlaan (A12). Momenteel is het een doodlopende straat geworden, maar tientallen jaren werd de Storystraat als op- en afrit naar de autostrade gebruikt. Het is een straat met een verhaal. Officieel heet ze Caroline Sherman Storystraat. Die naam kreeg ze bij gemeenteraadsbesluit op 19 januari 1937. Ze was toen net aangelegd om de verbinding te maken met de pas in gebruik genomen autostrade. Haar naam dankt ze aan de echtgenote van Conrad de Buisseret Steenbecque de Blarenghien, zoon van Gaston en broer van Robert de Buisseret, beiden burgemeesters van Breendonk en eigenaars van kasteel Meerhof. Conrad de Buisseret was zelf diplomaat in Wenen, Washington en Sint-Petersburg. Zijn echtgenote Caroline Sherman Story werd op 10 november 1870 geboren in West Point, NY, waar zich een befaamde militaire academie bevindt. Ze stamde dan ook uit een familie van militairen. Haar grootvader langs moederszijde, William Sherman, nam deel aan de Secessieoorlog en werd later opperbevelhebber van het Amerikaanse leger. Naar hem werd de Shermantank genoemd. Caroline Sherman Story overleed op 30 december 1914 in Etterbeek, bij een heelkundige ingreep.
33. Cyriel Verschaevestraat
De Cyriel Verschaevestraat werd in 1936 aangelegd als afsnijding van een bocht in de Schaafstraat. Dat deel van de Schaafstraat werd daarna in de volksmond ‘Oude Schaafstraat’ genoemd. De Cyriel Verschaevestraat kreeg haar naam, net als de Jan Hammeneckerstraat, de Storystraat, de Koningin Astridlaan en de Koning Leopoldlaan op de Breendonkse gemeenteraadszitting van 19 januari 1937. Ze werd genoemd naar Vlaamsgezinde priester-dichter (1874-1949) die tussen de twee wereldoorlogen veel succes kende in Vlaanderen, maar later in diskrediet raakte wegens zijn collaboratie. Daardoor werd ook de naam van straat controversieel.
34. De Veurtstraat
Momenteel strekt de Veurtstraat zich uit van de grens met Londerzeel (Meerstraat) via de zogenaamde Vijfhoek tot aan de A12. Maar tot in de 19de eeuw was het de huidige Peeterstraat die Veurtweg werd genoemd, terwijl de huidige Veurtstraat vroeger Paelinckstraet heette. De Veurt was eigenlijk een gehucht. De precieze omschrijving ervan is niet zo eenvoudig en varieerde wellicht in de loop der tijden. Ook nu wordt de naam zowel gebruikt voor het kruispunt ‘de Vijfhoek’ als voor de straat naar Londerzeel.
Vurt of Veurt is afgeleid van ‘voorde’ en wijst op een door- of overgang, een oversteekplaats, meestal door een beek of rivier. Een waterloop bevindt zich niet in de buurt van de Breendonkse Veurt, maar mogelijk verwijst de naam hier naar een kruispunt van wegen, dat in zekere zin ook een doortocht mogelijk maakt. Op het Breendonkse kruispunt dat van oudsher en ook nu nog ‘De Veurt’ wordt genoemd, komen en kwamen niet minder dan vijf wegen samen: naar Londerzeel, naar Kalfort en Puurs, naar Rijweg, naar Willebroek en naar Tisselt en Ramsdonk. Dit knooppunt van wegen had alles om zich al vroeg tot een bewoningskern te ontwikkelen, maar uiteindelijk is Breendonk-Dorp iets meer naar het noorden en vrij laat in de geschiedenis ontstaan. Toch stond er hier al minstens van in de 16de eeuw een hoeve die toepasselijk ‘De Vortte’ werd genoemd. Ze stond wellicht net op ‘de vijfhoek’, want ze paalde aan de ‘Schaegstraat’ (1616), die van aan de Rijweg tot op de Veurt liep. Ze wordt al in 1559 vermeld en heeft op dat moment een uithangbord met de naam ‘De Witte Leeuw’, vermoedelijk een verwijzing naar een ‘officiële’ benaming die later het onderspit heeft moeten delven tegen de naam die de volksmond eraan gaf, meer bepaald die van de locatie zelf. In 1559 hoort er 7 bunder grond bij, maar 1618 zijn dat er al 19 geworden.[1] Mogelijk gaat het om de hoeve die later bekend werd als ‘De groene jager’. Daar in de buurt bevond zich de oorspronkelijk voorziene locatie voor de bouw van de nieuwe kapel (zie De kerk in het midden)
35. De Vredelaan en Bloemenwijk (niet op de kaart)
De Vredelaan werd samen met de sociale woonwijk ten noordoosten van Breendonk-Dorp aangelegd aan het einde van de jaren ’50. Het is een zijstraat van de Jan Hammeneckerstraat, die zelf ook pas in de jaren ’50 werd gepromoveerd van een ongeplaveide buurtweg (lange tijd Moorheide genoemd) tot een echte straat. De 8 woningen in de Jan Hammeneckerstraat en de 22 in Vredelaan werden gebouwd door de Samenwerkende Maatschappij Eigen Woning en opgeleverd in 1960. Een goede tien jaar later werd tussen Vredelaan, Moorstraat en Dorp door de bouwmaatschappij Eigen Woning gestart met de bouw van de zogenaamde ‘Bloemenwijk’: 85 woningen, opgeleverd tussen 1973 en 1981, en gelegen in vier nieuwe straten, die in eerste instantie Begonia-, Rozen, Seringen- en Tulpenlaan werden genoemd. Bij de gemeentefusie van 1977 moesten die allemaal een nieuwe naam krijgen, omdat er in Ruisbroek ook al straten met dezelfde naam bestonden, die bovendien ouder waren en dus voorrang kregen om hun naam te behouden. De Breendonkse bloemennaamstraten kregen een nieuwe naam, respectievelijk Anjer-, Dahlia-, Krokus- en Lelielaan.
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 12
32. Storystraat
Een kort verbindingsstraatje tussen de Schaafstraat en de Koningin Astridlaan (A12). Momenteel is het een doodlopende straat geworden, maar tientallen jaren werd de Storystraat als op- en afrit naar de autostrade gebruikt. Het is een straat met een verhaal. Officieel heet ze Caroline Sherman Storystraat. Die naam kreeg ze bij gemeenteraadsbesluit op 19 januari 1937. Ze was toen net aangelegd om de verbinding te maken met de pas in gebruik genomen autostrade. Haar naam dankt ze aan de echtgenote van Conrad de Buisseret Steenbecque de Blarenghien, zoon van Gaston en broer van Robert de Buisseret, beiden burgemeesters van Breendonk en eigenaars van kasteel Meerhof. Conrad de Buisseret was zelf diplomaat in Wenen, Washington en Sint-Petersburg. Zijn echtgenote Caroline Sherman Story werd op 10 november 1870 geboren in West Point, NY, waar zich een befaamde militaire academie bevindt. Ze stamde dan ook uit een familie van militairen. Haar grootvader langs moederszijde, William Sherman, nam deel aan de Secessieoorlog en werd later opperbevelhebber van het Amerikaanse leger. Naar hem werd de Shermantank genoemd. Caroline Sherman Story overleed op 30 december 1914 in Etterbeek, bij een heelkundige ingreep.
33. Cyriel Verschaevestraat
De Cyriel Verschaevestraat werd in 1936 aangelegd als afsnijding van een bocht in de Schaafstraat. Dat deel van de Schaafstraat werd daarna in de volksmond ‘Oude Schaafstraat’ genoemd. De Cyriel Verschaevestraat kreeg haar naam, net als de Jan Hammeneckerstraat, de Storystraat, de Koningin Astridlaan en de Koning Leopoldlaan op de Breendonkse gemeenteraadszitting van 19 januari 1937. Ze werd genoemd naar Vlaamsgezinde priester-dichter (1874-1949) die tussen de twee wereldoorlogen veel succes kende in Vlaanderen, maar later in diskrediet raakte wegens zijn collaboratie. Daardoor werd ook de naam van straat controversieel.
34. De Veurtstraat
Momenteel strekt de Veurtstraat zich uit van de grens met Londerzeel (Meerstraat) via de zogenaamde Vijfhoek tot aan de A12. Maar tot in de 19de eeuw was het de huidige Peeterstraat die Veurtweg werd genoemd, terwijl de huidige Veurtstraat vroeger Paelinckstraet heette. De Veurt was eigenlijk een gehucht. De precieze omschrijving ervan is niet zo eenvoudig en varieerde wellicht in de loop der tijden. Ook nu wordt de naam zowel gebruikt voor het kruispunt ‘de Vijfhoek’ als voor de straat naar Londerzeel.
Vurt of Veurt is afgeleid van ‘voorde’ en wijst op een door- of overgang, een oversteekplaats, meestal door een beek of rivier. Een waterloop bevindt zich niet in de buurt van de Breendonkse Veurt, maar mogelijk verwijst de naam hier naar een kruispunt van wegen, dat in zekere zin ook een doortocht mogelijk maakt. Op het Breendonkse kruispunt dat van oudsher en ook nu nog ‘De Veurt’ wordt genoemd, komen en kwamen niet minder dan vijf wegen samen: naar Londerzeel, naar Kalfort en Puurs, naar Rijweg, naar Willebroek en naar Tisselt en Ramsdonk. Dit knooppunt van wegen had alles om zich al vroeg tot een bewoningskern te ontwikkelen, maar uiteindelijk is Breendonk-Dorp iets meer naar het noorden en vrij laat in de geschiedenis ontstaan. Toch stond er hier al minstens van in de 16de eeuw een hoeve die toepasselijk ‘De Vortte’ werd genoemd. Ze stond wellicht net op ‘de vijfhoek’, want ze paalde aan de ‘Schaegstraat’ (1616), die van aan de Rijweg tot op de Veurt liep. Ze wordt al in 1559 vermeld en heeft op dat moment een uithangbord met de naam ‘De Witte Leeuw’, vermoedelijk een verwijzing naar een ‘officiële’ benaming die later het onderspit heeft moeten delven tegen de naam die de volksmond eraan gaf, meer bepaald die van de locatie zelf. In 1559 hoort er 7 bunder grond bij, maar 1618 zijn dat er al 19 geworden.[1] Mogelijk gaat het om de hoeve die later bekend werd als ‘De groene jager’. Daar in de buurt bevond zich de oorspronkelijk voorziene locatie voor de bouw van de nieuwe kapel (zie De kerk in het midden)
35. De Vredelaan en Bloemenwijk (niet op de kaart)
De Vredelaan werd samen met de sociale woonwijk ten noordoosten van Breendonk-Dorp aangelegd aan het einde van de jaren ’50. Het is een zijstraat van de Jan Hammeneckerstraat, die zelf ook pas in de jaren ’50 werd gepromoveerd van een ongeplaveide buurtweg (lange tijd Moorheide genoemd) tot een echte straat. De 8 woningen in de Jan Hammeneckerstraat en de 22 in Vredelaan werden gebouwd door de Samenwerkende Maatschappij Eigen Woning en opgeleverd in 1960. Een goede tien jaar later werd tussen Vredelaan, Moorstraat en Dorp door de bouwmaatschappij Eigen Woning gestart met de bouw van de zogenaamde ‘Bloemenwijk’: 85 woningen, opgeleverd tussen 1973 en 1981, en gelegen in vier nieuwe straten, die in eerste instantie Begonia-, Rozen, Seringen- en Tulpenlaan werden genoemd. Bij de gemeentefusie van 1977 moesten die allemaal een nieuwe naam krijgen, omdat er in Ruisbroek ook al straten met dezelfde naam bestonden, die bovendien ouder waren en dus voorrang kregen om hun naam te behouden. De Breendonkse bloemennaamstraten kregen een nieuwe naam, respectievelijk Anjer-, Dahlia-, Krokus- en Lelielaan.
36. Wachtingstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 8
37. Winningstraat
De Winningstraat was de Breendonkse verbindingsweg tussen de Lichterstraat (en de grens met Kalfort/Puurs) en Pullaar. De naam ‘Winninghe’ (voor het eerst vermeld in 1615) verwijst naar de opbrengst van de omliggende landerijen, het ‘gewin’. Tot het begin van de 19de eeuw maakte de Winningstraat eigenlijk deel uit van de Oude Dendermondse Baan (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 6.a). Na de fusie van 1977 werd de straat geïncorporeerd in de Lichterstraat.
38. Zavelstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 4.a. en 27.
(Ga verder)
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 8
37. Winningstraat
De Winningstraat was de Breendonkse verbindingsweg tussen de Lichterstraat (en de grens met Kalfort/Puurs) en Pullaar. De naam ‘Winninghe’ (voor het eerst vermeld in 1615) verwijst naar de opbrengst van de omliggende landerijen, het ‘gewin’. Tot het begin van de 19de eeuw maakte de Winningstraat eigenlijk deel uit van de Oude Dendermondse Baan (zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 6.a). Na de fusie van 1977 werd de straat geïncorporeerd in de Lichterstraat.
38. Zavelstraat
Zie ‘Het Breendonkse Stratenplan in 1805, nr. 4.a. en 27.
(Ga verder)